رادیو فردا یک هفته پیش اقدام به انتشار فایلی صوتی از جلسه محرمانه فرمانده سابق سپاه پاسداران و معاون اقتصادی و سازندگی او در سال ۱۳۹۷ کرد. جلسه‌ای که در آن مباحثی در مورد نحوه شکل‌گیری فساد مالی در هلدینگ یاس و شرکت‌های زیر مجموعه آن و نیز نحوه مواجهه مقام‌های ارشد شهرداری تهران و سپاه پاسداران با آن مطرح شده است.
اما هلدینگ یاس چه بود؟ فساد مالی در آن چگونه فاش و سرنوشت پرونده آن به کجا منتهی شد؟
درز فساد در سپاه
کانال تلگرامی آمدنیوز به مدیریت روح‌الله زم در اوایل ژانویه ۲۰۱۷(دی ماه ۱۳۹۵) مدعی شد که سه معاون سازمان اطلاعات سپاه به اتهام فساد اقتصادی بازداشت شده‌اند.
حسین نجات که به تازگی به سمت جانشینی حسین طائب در سازمان اطلاعات سپاه پاسداران منصوب شده بود، روز ۱۵ ژانویه ۲۰۱۷(۲۶ دی ۱۳۹۵) ادعای آمدنیوز را «کذب و دروغ‌سازی برخی رسانه‌های وابسته به دشمن» خواند.
اما روزنامه فایننشال تایمز روز ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۷(۲۳ شهریور ۱۳۹۶) به نقل از مقام‌های رسمی ایرانی که نام‌های آنها را فاش نکرده بود، خبر داد که تعدادی از مقام‌های سپاه پاسداران به اتهام انجام معاملات مشکوک طی چند ماه بازداشت شده‌اند. یک هفته پس از انتشار این خبر، علی مطهری، نایب رئیس وقت مجلس ایران، نخستین مقامی بود که در گفتگو با روزنامه فرانسوی لوموند به طور علنی بازداشت‌ها را تایید و آن را نتیجه تحقیقات اطلاعات سپاه پاسداران با هدف مبارزه با فساد اعلام کرد که به تعبیر او «تحسین‌برانگیز» بود.
نزدیک به ۱۰ ماه بعد نیز، محسن هاشمی، رئیس وقت شورای شهر تهران، روز ۶ ژوئیه ۲۰۱۸(۱۵ تیر ۱۳۹۷)، با اعلام وقوع فساد مالی در هلدینگ یاس به عنوان یک شرکت طرف قرارداد با شهرداری تهران در زمان حضور محمد باقر قالیباف در راس شهرداری تهران از صدور دستور علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی به محمدحسین باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران، برای رسیدگی به این پرونده خبر داد. آقای هاشمی همچنین تایید کرد که حدود پنج نفر ازسوی دادسرای نظامی احضار و بازداشت شده‌اند. بنا بر تایید غلامحسین محسنی اژه‌ای، سخنگوی وقت قوه قضائیه ایران، عیسی شریفی، قائم مقام محمد باقر قالیباف در شهرداری تهران یکی از ۵ بازداشت شده اصلی بود که در مقطعی به بهانه درمان فرزندش ایران را ترک کرده ولی با برنامه‌ریزی سپاه پاسداران به کشور بازگردانده شده بود.
شورای شهر تهران تابستان ۱۳۹۷/۲۰۱۸ طلب شهرداری پایتخت از بنیاد تعاون سپاه را دستکم چهار هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان تخمین زد ولی بنیاد تعاون سپاه با صدور اطلاعیه‌ای هر گونه بدهی به شهرداری را تکذیب کرد. البته محمد علی نجفی، جانشین محمد باقر قالیباف در شهرداری تهران، از احتمال وجود یک بدهی ۸ هزار میلیارد تومانی به شهرداری تهران خبر داده بود اما او که ارسال اسناد فساد در شهرداری پایتخت به قوه قضائیه را آغاز کرده بود پس از انتشار ویدیویی از رقص دختران در مراسم جشن روز زن با حضور او ناچار به استعفا شد. آقای نجفی البته بعدا اعلام کرد این استعفا به دلایل شخصی بوده است.
تولد و مرگ یاس
سال ۱۳۹۳ بود که امضای تفاهمنامه‌ای میان شهرداری تهران و بنیاد تعاون سپاه پاسداران خبر ساز شد. براساس آن، تفاهم شد که فعالیت‌های عمرانی شهر تهران تا سقف ۲۰ هزار میلیارد تومان به هلدینگ یاس یا همان گروه توسعه اقتصادی یاس واگذار شود. تفاهمی که شائبه ایجاد انحصار و حذف پیمانکاران بخش خصوصی به عنوان رقبای اصلی را ایجاد کرد و انتقادبرانگیز شد.
چنان که غلامرضا انصاری، عضو شورای شهر تهران در دوره چهارم گفته بود: «زمانی که قرارداد افشا شد، هیچ کس در شورا از این قرارداد خبر نداشت. همه اظهار بی‌اطلاعی می‌کردند. شهرداری برای این توافقنامه نه تنها از شورا مصوبه‌ای نداشت بلکه حتی شورا را مورد مشورت قرار نداد. به هر حال این تفاهمنامه که شکل قرارداد دارد، هم در بخش تهاتر و هم در بخش قیمت تمام شده پروژه مشکل قانونی دارد.»
اما مطابق حکم اعلام شده از سوی سازمان قضایی نیروهای مسلح، جرم‌های موجود در پرونده هلدینگ یاس از جمله «مشارکت در کلاهبرداری باندی»، «مشارکت در پولشویی» و «برداشت و تصاحب غیرقانونی وجوه» در فاصله سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵ رخ داده است. این بدان معناست که هلدینگ یکسال پیش از امضای تفاهمنامه با شهرداری تهران و دو سال قبل از تاسیس رسمی آن فعال بوده است.
هلدینگ اقتصادی یاس متعلق به بنیاد تعاون سپاه پاسداران در ۵ خرداد سال ۱۳۹۴ با انتشار آگهی تاسیس آن در روزنامه رسمی و اعلام سرمایه اولیه ۲۰ میلیارد تومانی به طور رسمی برای فعالیت در طیفی متنوع از موضوع‌ها از جمله خدمات، واسطه‌گری و مسکن و اداره هایپرمارکت‌های یاس راه‌اندازی شد.
هلدینگ یاس شرکت‌های زیر مجموعه متعددی داشت، از جمله پیشران کسب و کار شریف، رسا تجارت مبین، سرمایه‌گذاری توسعه ارتباطات تابا، توسعه عمران پارس آتیه، مبین سازه پارند، امید سلامت شفا و گروه تخصصی تجارت الماس مبین که در سال ۱۳۹۷ منحل شد. همچنین شرکت‌های همچون توسعه ارتباطات و فن آوری اطلاعات کیش، شرکت ارتباطی ضحی کیش، توسعه عمران پارس آتیه و سرمایه‌گذاری توسعه ارتباطات تابا به عنوان شرکت‌های مادر سهامدار هلدینگ یاس بوده‌اند. البته معاملات ضربدری سهام در میان شرکت‌های زیر مجموعه، مادر و همکار این هلدینگ رایج بوده است.
گروه توسعه اقتصادی یاس در دی ماه سال ۱۳۹۶ منحل شد و سعید محمد، عضو سابق هیات مدیره هلدینگ یاس، از دی ماه سال ۱۳۹۶ و میرزا حسن ذوالقدرنیا، معاون اقتصادی و سازندگی سابق سپاه پاسداران، از خرداد سال ۱۳۹۸ به عنوان بازرسان این هلدینگ در حال تسویه فعالیت کرده‌اند.
دادگاه غیرعلنی و صدور حکم ۵۷ سال زندان
دادگاه متهمان هلدینگ یاس غیرعلنی برگزار شد و نزدیک به یک سال پیش یعنی ۲۷ اسفند ۱۳۹۹ سازمان قضایی نیروهای مسلح ایران با صدور اطلاعیه‌ای از تایید حکم متهمان پرونده گروه اقتصادی یاس در دیوان عالی کشور خبر داد. بر اساس این حکم، محمود سیف، متهم ردیف نخست پرونده، به ۳۰ سال حبس تعزیری، جزای نقدی و استرداد وجوه تحصیلی محکوم شد. محمود سیف یا همان محسن سجادی‌نیا، مدیرعامل گروه تخصصی تجارت الماس مبین بود که در سال ۱۳۹۶ به اتهام دور زدن تحریم‌های ایالات متحده در فهرست تحریمی این کشور قرار گرفت. شرکت تجارت الماس مبین همچنین از سوی آمریکا به همکاری با شرکت تصویرپردازش رایان برای تامین مالی نیروی قدس سپاه پاسداران متهم شده است. البته خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران نیز تایید کرده که شرکت یاس با هدف پشتیبانی از درگیری میدانی نیروی قدس سپاه پاسداران تاسیس شده بود.
آقای سیف همچنین همسر سابق شهرزاد میرقلی‌خان است. خانم میرقلی‌خان سال ۱۳۸۷ به اتهام تلاش برای ارسال سه هزار دوربین دید در شب به ایران، در آمریکا محاکمه و به ۵ سال حبس محکوم شد و پس از آزادی و استرداد به ایران به سمت مدیر روابط بین‌الملل شبکه پرس تی‌وی منصوب شد.
عیسی شریفی، متهم ردیف دوم پرونده هلدینگ یاس، به ۲۰ سال حبس تعزیری، جزای نقدی و استرداد وجوه تحصیلی محکوم شد. او که در طول ۱۲ سال حضور محمدباقر قالیباف در سمت شهرداری تهران همواره قائم مقام او بود، پیشتر نیز به عنوان معاون پشتیبانی و لجستیک کل سپاه پاسداران فعالیت کرده بود.
محمود خاکپور نیز که به عنوان متهم دریف سوم به ۵ سال و شش ماه حبس، ۴۰ ضربه شلاق تعزیری، جزای نقدی و رد مال محکوم شده، از آبان ۱۳۹۵به نمایندگی از گروه تخصصی تجارت الماس مبین عضو هیات مدیره شرکت رسا تجارت مبین بوده است.
و در نهایت، مسعود مهردادی به عنوان متهم ردیف چهارم پرونده نیز به ۲ سال حبس تعزیری محکوم شد. او سابقه مدیرعاملی و عضویت در هیات مدیره هلدینگ یاس را داشته و به نمایندگی از این هلدینگ عضو هیات مدیره شرکت توسعه ارتباطات تابا نیز بوده است. البته سردار مهردادی تا سال ۱۳۹۷ جانشین اقتصادی بنیاد تعاون سپاه پاسداران نیز بود.
بر پایه اطلاعیه سازمان قضایی نیروهای مسلح ایران حکم صادره نسبت به ۳ متهم دیگر پرونده نقض شده است و تا اسفند سال گذشته تنها ۵۸۵ میلیارد تومان از بدهی متهمان در قالب املاک و مستغلات بر اساس ارزش زمان وقوع جرم (سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵) به بیت‌المال مسترد شده بود.
بدین ترتیب پرونده فساد ۸ هزار میلیارد تومانی شرکتی که با همکاری عناصری از سپاه پاسداران و شهرداری تهران ولی خارج از ساختار سپاه و شهرداری و سیستم‌های نظارتی شکل گرفته بود، بسته شد.
برافتادن پرده با صداهای ماندگار
در حالی که رسانه‌های نزدیک به سپاه پاسداران طی چهار سال گذشته تلاش گسترده‌ای کرده بودند تا محمد باقر قالیباف، شهردار سابق تهران، حسین طائب، رئیس اطلاعات سپاه پاسداران، محمدعلی (عزیز) جعفری، فرمانده وقت سپاه پاسداران و قاسم سلیمانی، فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران از هر گونه ایفای نقشی در فساد مرتبط با مقام‌های رده دوم سپاه پاسداران تبرئه کنند ولی از یک هفته پیش و با انتشار گسترده فایل صوتی قدیمی از مذاکرات محرمانه سردار جعفری و صادق (میرزاحسن) ذوالقدرنیا، معاون سابق اقتصادی و سازندگی سپاه پاسداران در سال ۱۳۹۷ بار دیگر تردیدها نسبت به نادیده گرفته شدن نقش مقام‌های ارشد نظام جمهوری اسلامی در این پرونده افزایش یافته است.
در این فایل صوتی، آقای ذوالقدرنیا مدعی شده که آقای قالیباف، شهردار وقت تهران، از برخورد با پرونده فساد مرتبط با شهرداری و بنیاد تعاون سپاه ناراحت شده و پس از آن که بنیاد تعاون سپاه با کسری ۸ هزار میلیارد تومانی مواجه شده، آقای قالیباف از او خواسته تا با امضای یک تفاهمنامه ۸ هزار میلیارد تومانی صوری ماجرا را فیصله دهد. او همچنین تصریح می‌کند که حسین طائب، رئيس سازمان اطلاعات سپاه، نیز در این پرونده به نفع آقای قالیباف فعالیت می‌کرده و در تلاش برای کنترل و حتی بازداشت محمدعلی نجفی، شهردار سابق تهران، بوده است.
آقای جعفری نیز تایید می‌کند که شهردار سابق تهران «به شدت» از امضا نشدن این تفاهمنامه ناراحت است. فرمانده وقت سپاه پاسداران در ادامه این جلسه می‌گوید که نمی‌داند اگر تفاهمنامه مدنظر آقای قالیباف امضا می‌شد، باید «چه خاکی بر سر می‌کردیم.»
او همچنین یادآور می‌شود که قاسم سلیمانی نیز نسبت به برخورد معاونت اقتصادی و حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران با هلدینگ یاس ناراحت بوده و آن را با رهبر ایران نیز در میان گذاشته است. البته آقای جعفری سپس خاطرنشان می‌کند که آقای سلیمانی را نسبت به حیف و میل رخ داده از پول بیت‌المال و لزوم پاسخگویی افراد دخیل در آن، توجیه کرده است.
آقای ذوالقدرنیا در ادامه این فایل صوتی تایید می‌کند که مطابق دستور آقای خامنه‌ای هدف اصلی از تاسیس هدلینگ یاس کمک مالی به نیروی قدس سپاه بوده و تنها ۱۰ درصد عواید این هلدینگ سهم سپاه پاسداران بوده است. به گفته او، حیف و میل منابع نیروی قدس سپاه از سوی گروهی تحت مدیریت جمال‌الدین آبرومند، معاون هماهنگ کننده سپاه پاسداران و نفر اول هلدینگ یاس، منجر به بروز اختلاف میان اسماعیل قاآنی، جانشین وقت نیروی قدس سپاه و آقای آبرومند شده است.
آقای جعفری نیز در ادامه این جلسه محرمانه می‌گوید: «قاسم [سلیمانی] تازه دارد می‌فهمد که چه بلایی سرش آمده در ایران … حالا خیلی خوب شده که موضوع خودش است. اگر بدهی‌های [هلدینگ یاس] به نیروی قدس سپاه شفاف شود، خیلی خوب است.»
واکنش دوگانه
رمضان شریف، سخنگوی سپاه پاسداران روز دوشنبه در واکنش به انتشار این فایل صوتی با بیان این که متهمان پرونده در حال سپری کردن دوران محکومیت خود هستند، گفت: «انتشار مجدد فایل صوتی مربوط به این پرونده در راستای راهبرد ترمیم زخم های ناشی از پیامدهای مجاهدت‌های سپاه و شهید سلیمانی بر پیکره استکبار است.»
خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران نیز با انتشار گزارشی از واکنش مخاطبان خود به این فایل صوتی، آن را نشانه فسادستیزی سپاه پاسداران عنوان کرد. حسین شریعتمداری، مدیر مسئول روزنامه کیهان، هم روز دوشنبه با انتشار یادداشتی از برخی به تعبیر او «مدعیان اصلاحات که با استناد به این فایل صوتی علیه سپاه یقه چاک می‌کنند» انتقاد کرد و از عملکرد فرماندهان سپاه پاسداران و سیستم قضایی کشور در برخورد با پرونده هلدینگ یاس دفاع کرد.
در مقابل، محمد مهاجری، فعال سیاسی اصولگرا، خطاب به آقای جعفری، فرمانده سابق سپاه پاسداران نوشت: «این را می‌دانم که سبو شکسته و پیمانه ریخته است و قابل جمع کردن هم نیست. اما چه سکوت، چه ماله‌کشی فقط اعتماد مردم را به سیلاب می‌دهد. حتی حامیان همیشگی نظام در این فضای مبهم و مسموم مساله‌دار می‌شوند.»
همچنین پدرام سلطانی، نایب رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران، پیامی توئیتری با این محتوا منتشر کرد: «سالی که ۸۰۰۰ میلیارد تومان را برداشتند در کل کشور ۳۳ هزار مدرسه فرسوده، کپری و تخریبی وجود داشت. کل این مدارس را می‌شد با ۵۰۰۰ میلیارد تومان در آن سال ساخت که کودکان این کشور زیر سقفهای مطمئن درس بخوانند. برای اینکه یادمان باشد این مبلغ چقدر هنگفت است…»
برخی از مخالفان جمهوری اسلامی نیز با انتشار پیام‌هایی در شبکه‌های اجتماعی، محتوای فایل صوتی منتشر شده را سند دیگری بر وجود فساد گسترده در ارکان مختلف این نظام ارزیابی کرده‌اند که مبارزه جدی با آن نمی‌شود در حالی که فعالان حامی جمهوری اسلامی در فضای مجازی همچنان تاکید دارند که این فایل صوتی قدیمی است و برخورد لازم با مسببان فساد مالی رخ داده، صورت گرفته است.
سرنوشت نام‌های درگیر پرونده
روح‌الله زم که از او به عنوان نخستین فردی یاد می‌شود که تلاش کرد از طریق رسانه تحت مدیریت خود فساد در سپاه پاسداران را افشا کند، پس از ربوده و منتقل شدن به ایران از سوی سپاه پاسداران به «جاسوسی» به نفع سرویس‌های اطلاعاتی اسرائیل و فرانسه، «همکاری» با دولت «متخاصم» آمریکا و «مشارکت» در جمع‌آوری اطلاعات طبقه‌بندی‌شده متهم شد و در ۲۲ آذر ۱۳۹۹ / ۱۲ دسامبر ۲۰۲۰ اعدام شد.
محمدعلی نجفی، شهردار سابق تهران، که در افشای فساد در شهرداری تهران در دوره محمدباقر قالیباف نقش داشت، به اتهام قتل میترا استاد، همسر دومش در روز ۷ خرداد ۱۳۹۸ محاکمه و مجرم شناخته شد و در گذراندن دوران محکومیت شش سال و نیمه خود است.
محمدعلی (عزیز) جعفری، فرمانده وقت سپاه پاسداران، در اردیبهشت ۱۳۹۸ با حکم علی خامنه‌ای، رهبر ایران، از سمت خود برکنار و به فرماندهی قرارگاه فرهنگی و اجتماعی بقیةالله الاعظم سپاه پاسداران منصوب شد.
قاسم سلیمانی نیز دو سال پیش و در جریان حمله پهپادی نیروی هوایی آمریکا در نزدیکی فرودگاه بغداد کشته شد.
محمدباقر قالیباف، شهردار سابق تهران، در حال حاضر رئیس مجلس ایران است. حسین طائب، همچنان رئیس سازمان اطلاعات سپاه پاسداران است.
مطابق اعلام سخنگوی سپاه پاسداران، چهار متهم اصلی پرونده فساد مالی هلدینگ یاس (بنا بر حکم دادگاه غیرعلنی) یعنی محمود سیف، عیسی شریفی، محمود خاکپور و مسعود مهردادی در حال گذراندن دوران محکومیت هستند.
