بازگشت تحریم‌های تعلیق شده آمریکا علیه جمهوری اسلامی چه تاثیری بر وضعیت اقتصادی و سیاسی این کشور دارد و هدف واشنگتن از افزایش فشار بر تهران چیست؟
اینها از جمله پزسش‌هایی هستند که خبرگزاری آلمان با حسین موسویان در میان گذاشته و همراه با پاسخ‌های او صبح شنبه ۱۲ آبان (سوم نوامبر) منتشر کرده است. موسویان در سال‌های ابتدایی دهه هشتاد خورشیدی از اعضای ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران بود.
موسویان می‌گوید بازگشت تحریم‌های تعلیق شده ایالات متحده علیه ایران در دور نخست بر تجارت خارجی این کشور تاثیری منفی گذاشت و اقتصاد جمهوری اسلامی را تضعیف کرد.
رئیس جمهوری آمریکا، دونالد ترامپ هشتم ماه مه فرمان اجرایی خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای با ایران و برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را امضا کرد. در پی این اقدام وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام کرد که تحریم‌های لغو یا تعلیق شده این کشور علیه جمهوری اسلامی، در دو دوره ۹۰ و ۱۸۰ روزه دوباره اعمال خواهد شد.
دور نخست تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی حدود سه ماه پیش آغاز شد و دور دوم که به طور عمده صادرات نفت و گاز و مبادلات مالی بین‌المللی ایران را هدف قرار می‌دهد از روز دوشنبه به صورت رسمی اجرایی می‌شود.
موسویان می‌گوید تاثیر دور دوم تحریم‌ها بر تجارت خارجی و اقتصاد ایران به مراتب منفی‌تر خواهد بود زیرا بودجه ایران به شدت به صادرات نفت و گاز وابسته است و این بخش حدود ۶۰ درصد کل بازرگانی خارجی جمهوری اسلامی را شامل می‌شود.
مذاکره‌کننده هسته‌ای سابق در عین حال معتقد است که دور نخست تحریم‌ها جناح‌های سیاسی مختلف جمهوری اسلامی را در مقابله با استراتژی جدید آمریکا متحد کرد و تحریم‌های دور دوم می‌تواند شانسی برای کاهش وابستگی به صادرات نفت و گاز باشد.
مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی پیش از این نیز بارها تحریم‌های آمریکا را فرصتی برای کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی عنوان کرده‌اند اما در عمل چنین اتفاقی نیفتاده و محدودیت‌های اعمال شده اقتصاد جمهوری اسلامی به مرز فروپاشی کشانده است.
دونالد ترامپ که بارها توافق هسته‌ای را “بدترین توافق تاریخ” خوانده انگیزه افزایش فشار بر جمهوری اسلامی را کشاندن این کشور پای میز مذاکرات برای دست‌یافتن به توافق جدیدی عنوان کرده که خطر دست یافتن ایران به سلاح اتمی را برای همیشه برطرف کند و به نگرانی‌های جامعه جهانی درباره برنامه موشکی و اقدام‌های “بی‌ثبات کننده” این کشور در منطقه خاتمه دهد.
تغییر رژیم، تغییر رفتار؟
موسویان درباره انگیزه افزایش فشارها بر تهران می‌گوید “هیچ تردیدی نیست” که هدف نهایی واشنگتن تغییر رژیم جمهوری اسلامی است. او افزود البته این هدفی است که آمریکا از حدود چهار دهه پیش برای تحقق آن تلاش کرده و همواره ناکام بوده است.
به گزارش خبرگزاری آلمان، مذاکره‌کننده سابق هسته‌ای جمهوری اسلامی می‌گوید اکنون نیز دونالد ترامپ در حال تجربه یک سیاست شکست خورده است و به زودی خواهد فهمید که استراتژی تغییر رژیم در ایران بی‌نتیجه خواهد بود.
او درباره نقش اروپا در زنده نگه داشتن برجام گفته است که اتحادیه اروپا تا کنون در مقابل خروج آمریکا از برجام به خوبی مقاومت کرده و در نهایت میزان موفقیت اروپا در این موقعیت با توانایی آنها در اتخاذ راهکارهایی سنجیده می‌شود که بهره‌مندی ایران از مزایای برجام را متحقق کند.
ضرورت تغییر رژیم جمهوری اسلامی در ماه‌های گذشته به صراحت و به طور تلویحی از سوی برخی مقام‌های ارشد آمریکا مطرح شده است، اما موضع رسمی کاخ سفید در حال حاضر افزایش فشار بر تهران برای “تغییر رفتار” ایران است.
مایک پومپئو، وزیر خارجه ایالات متحده چند روز پس از خروج آمریکا از برجام در سخنرانی تندی ۱۲ شرط واشنگتن برای توافق جدید با تهران را تشریح کرد و گفت ایرانیان باید بتوانند در مورد حکومتشان تصمیم بگیرند.
به رغم این سخنان که برخی ناظران آن را به عزم آمریکا برای تغییر رژیم در ایران تعبیر کرده‌اند، دونالد ترامپ چند بار گفته که حاضر است برای دست یافتن به یک توافق جدید با تهران بدون هیچ پیش‌شرطی با مقامات جمهوری اسلامی وارد مذاکره شود.
افزایش فشار برای مذاکرات جدید
رئیس جمهوری آمریکا ابراز خوش‌بینی کرده که “شدیدترین تحریم‌های تاریخ” و افزایش فشار مالی بر ایران، رهبر جمهوری اسلامی علی خامنه‌ای را وادار به پذیرش مذاکره کند.
وزیر خارجه ایران، محمد جواد ظریف در آستانه به اجرا درآمدن دور تازه تحریم‌های آمریکا، تهدید کرد که اگر کاخ سفید کشورهایی مانند هند و چین را برای قطع خرید نفت از ایران تحت فشار بگذارد “آنگاه آمریکایی‌ها با مسئله بزرگی از سوی ایران مواجه خواهند شد”.
همتای آمریکایی ظریف در واکنش به این تهدید، تصمیم‌گیرنده نهایی در مورد سیاست خارجی ایران را خامنه‌ای عنوان کرد و گفت: «ما امیدواریم که رئیس ظریف، آیت‌الله، مردی که امروز تمام تصمیمات را می‌گیرد- این آقای ظریف نیست، بلکه آیت‌الله است- به خطای خود در مسیری که می‌رود پی ببرد و به این درک برسد که بهترین منافع ایران در این است که خصلت فعالیت‌هایی را که ایران در سطح جهان دارد تغییر دهد و به یک ملت عادی بدل شود.»
مایک پومپئو افزود، در صورتی که این تغییر صورت گیرد و رهبری ایران مسیر سیاست‌های خود را تغییر دهد آنگاه و همانگونه که دونالد ترامپ به صراحت گفته، او خوشحال خواهد شد با ایرانیان وارد گفت‌وگو شود و “آنها را به جامعه بین‌الملل بازگرداند.”
