تنش میان ایران و آمریکا و سرنگونی هواپیمای اوکراینی، آسمان ایران را برای خطوط هوایی خارجی ناامن کرده است. این ناامنی خسارت زیادی به صنعت هوانوردی ایران خواهد زد. پیامد دیگر این ناامنی، لغو تورهای ورودی به ایران است.
بررسی سایت‌های بین‌المللی ارائه‌کنند‌ه ترافیک هوایی کشورها در ساعت‌های گذشته (بررسی‌ها تا ساعت ۲ بعدازظهر امروز به وقت ایران) نشان می‌دهد، که شمار پروازهای عبوری از آسمان ایران به شدت کاهش یافته است.
هرچند هنوز می‌توان هواپیماهای خطوط هوایی خارجی چون قطر یا دوبی را در حال عبور از آسمان ایران دید اما تجمع ترافیک هوایی در حاشیه خلیج فارس گواه دور زدن آسمان ایران توسط بسیاری از ایرلاین‌های اروپایی است.
سایت‌های داخلی ایران از نصف شدن این ترافیک در روزهای گذشته می‌نویسند.
هر چند شرکت‌های هواپیمایی در صورت خودداری از پرواز از آسمان ایران و عراق متحمل هزینه سوخت بیشتری می‌شوند و مسیر پروازشان طولانی‌تر می‌شود، اما این هزینه‌ها را به جان می‌خرند چرا که آسمان ایران برای آنها تا اطلاع ثانوی ناامن است؛ ناامنی‌ای که از پیامدهای سقوط هواپیمای اوکراینی و کشته شدن ۱۷۶ سرنشین آن در اثر شلیک موشک پدافند سپاه در وضعیت هشدار پس از حمله‌ی موشکی ایران به پایگاه‌های آمریکا در عراق است.
در پی این حادثه، آژانس امنیت هوایی اتحادیه اروپا به ایرلاین‌های اروپایی هشدار داد از پرواز بر فراز آسمان ایران خودداری کنند. این آژانس پیش از این حادثه هم با بالاگرفتن تنش میان ایران و آمریکا به ایرلاین‌ها اعلام کرده بود که در ارتفاع زیر ۲۵ هزارپایی بر فراز ایران پرواز نکنند.
درآمد ایران تا آذرماه از پروازهای عبوری: ۱۷۰۰ میلیارد تومان
اما کاهش پروازهای عبوری از آسمان ایران پیامدهای اقتصادی شدیدی را برای شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری این کشور به همراه خواهد داشت. بر اساس مقررات بین‌المللی هر پرواز عبوری از آسمان ایران بر اساس میزان ماندگاری در آسمان و وزن هواپیما موظف به پرداخت مبلغی به شرکت فرودگاه‌های این کشور است.
رييس شركت فرودگاه‌های ایران شمار پروازهای عبوری در آسمان ایران را در آذرماه امسال و پیش از “ناامن کردن فضای ایران توسط آمریکا”، ۹۰۰ پرواز در روز گزارش داد. به گفته سیاوش امیرمکری درآمد ایران از این منبع در سال ۱۳۹۷، ۱۷۰۰ میلیارد تومان بود که تا پیش از شلیک به هواپیمای مسافربری اوکراینی هم کاهشی تقریبا ۱۵ درصدی نسبت به سال ۹۶ داشته است.
اکنون با شرایط به وجود آمده و هشدار برای دور زدن آسمان ایران، کارشناسان از کاهش جدی درآمد شرکت فرودگاه‌های ایران که می‌تواند “هزینه‌ای جدی برای صنعت هوایی ایران به وجود بیاورد” سخن می‌گویند. مسئولان این حوزه می‌گویند، ۶۸ درصد درآمد شركت فرودگاه‌ها در ایران از محل پروازهای عبوری و ۲۰ درصد از خدمات هوانوردی است.
شرایطی که رو به بهبود بود، امیدهایی که بر باد رفت
به گزارش روزنامه “توسعه ایرانی”، شرکت فرودگاه‌ها در سال ۹۵ با ایجاد بیش از ۷ هزار کیلومتر راه هوایی جدید و رساندن رقم پروازهای عبوری از آسمان ایران به بیش از یک هزار پرواز توانسته بود در چندین ماه پیایی تنها از عبور پروازهای ایرلاین قطری ماهانه ۵۱ میلیارد تومان با نرخ ارز همان سال درآمد داشته باشد.
جنگ داخلی اوکراین و سقوط هواپیمای مالزی بر فراز این کشور، تحریم هوایی قطر، جنگ داخلی در عراق، همه دلایلی بودند که پای بسیاری ایرلاین‌های خارجی را برای رسیدن به اروپا به آسمان ایران باز کرده بودند. مسئولان و کارشناسان در حوزه‌ی ناوبری هوایی تا پیش از شروع دور جدید تنش‌ها میان ایران و آمریکا و اکنون سقوط هواپیمای مسافربری بر فراز ایران، امیدوار بودند که آسمان ایران با پروازهای عبوری بیشتر، درآمد بیشتری برای این صنعت به ارمغان بیاورد؛ درآمدهایی که طبق مقررات ایکائو باید صرف زیرساخت‌های هوانوردی و فرودگاهی شود.
به نظر می‌رسد در شرایط کنونی این امید دست کم برای مدتی برباد رفته است.
آسمان ناامن و گردشگرانی که دیگر نمی‌آیند
اما در کنار ضرر و زیان اقتصادی کاهش تردد هوایی در آسمان ایران، شاید بتوان گفت، نخستین حوزه‌ای که آثار ضربه ناامنی بیش و پیش از دیگر حوزه‌ها بر پیکرش آشکار می‌شود، حوزه‌ی گردشگری است.
با سقوط هواپیمای اوکراینی برخی خطوط هوایی فعال در منطقه پروازهای خود به فرودگاه‌های ایران و عراق را تا اطلاع ثانوی قطع کردند.
ایران در سالی که گذشت به گفته سرپرست وزارت میراث فرهنگی، با ۳ میلیون گردشگر در سه ماه نخست سال رشد ۴۰ درصدی ورود گردشگران خارجی در بازه زمانی مشابه با سال پیش را تجربه کرده بود. در سال ۱۳۹۷ بنا بر آمار رسمی در ایران، ۷ میلیون و ۸۰۰ هزار گردشگر وارد ایران شده بودند.
اخبار منتشر شده در روزهای گذشته اما از کاهش ۷۰ درصدی تورهای ورودی به ایران پس از سقوط هواپیما حکایت می‌کنند.
علی‌اصغر مونسان، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در مصاحبه با خبرگزاری ایرنا، با اشاره به حوادث اخیر، از کشته شدن قاسم سلیمانی توسط آمریکا تا سقوط هواپیمای اوکراینی از “ضربه‌ی بزرگی” که به گردشگری وارد شده، سخن می‌گوید. مونسان با اشاره به تلاش‌هایی که در سال ۱۳۹۸ با “اقدامات تبلیغاتی زیاد” و “مشارکت بخش خصوصی” برای معرفی ایران در این عرصه و جذب توریست صورت گرفته بود، می‌گوید: «اما اكنون با وضعيتي مواجه شده‌ايم كه نياز است برنامه‌ريزي جديدي داشته باشيم.»
وزیر گردشگری در پاسخ به پرسش کاهش ۷۰ درصدی تورهای ورودی، می‌گوید، سقوط هواپیما حتما اثراتی در کنسل شدن تورهای ایران داشته است. مونسان اما اظهار امیدواری کرده است که با اضافه کردن بازارهای جدید، شرایط تغییر کند.
محمدعلی واقفی، نایب رئیس جامعه تورگردانان ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر، هر چند به لغو تورهای گردشگری ژاپنی و چینی در روزهای گذشته اشاره می‌کند اما می‌گوید: « برای آمار دقیق باید چند روزی صبر کنیم.»
باید چند روزی صبر کرد تا آماری دقیق از این حوزه منتشر شود اما آنچه مشخص است این است که ضربه‌ای که بر پیکر گردشگری وارد شد، مدت زیادی وقت می‌گیرد تا درمان شود.
