روز شنبه ۱۷ اردیبهشت، عباس تابش، رئیس سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان از مسئولیت خود استعفا داد. این سازمان به وزارت “صمت” (صنعت، معدن، تجارت) وابسته است. تابش دلایل استعفای خود را “شرایط حاکم بر بازار، نیاز به توان مضاعف در رأس مدیریت سازمان و دلایل شخصی” اعلام کرده است.
این در حالی است که همۀ مقامات دولتی با دستپاچگی تکرار می‌کنند که همۀ مواد اولیه به اندازۀ کافی در کشور موجود است و گرانی‌ها فقط یک عارضۀ ناشی از قاچاق و احتکار و همچنین برخی اشکالات سازماندهی است.
اما چنان که روزنامۀ جمهوری اسلامی می‌نویسد، این نوع توجیهات و ترفندها دیگر به خرج مردم نمی‌رود. این روزنامه می‌نویسد: “گرانی گندم، آرد، ماکارونی، روغن و نایاب شدن آنها طی چند روز اخیر، اعتراض بسیاری از شهروندان را به دنبال داشت. اگرچه مسئولان عواملی چون جنگ روسیه و اوکراین، احتکار و قاچاق را عامل افزایش قیمتها می‌دانند اما مردم معتقدند که اگر قاچاق و احتکاری هم صورت می‌گیرد، این دولت است که وظیفۀ کنترل آن را بر عهده دارد”…
در این وضعیت، معاون بانک مرکزی بار دیگر اطمینان داده که نان گران نخواهد شد. وزارت کشور نیز صدور کارت یارانه برای نان را تکذیب کرده و مسبب این شایعات را “رسانه‌های معاند” دانسته است. معاون بانک مرکزی توضیح داده که “نیازی نیست مردم کاری انجام دهند، بلکه افرادی که مشمول این یارانه می‌شوند هنگام خرید خود به خود از یارانه بهره می‌برند”. به گفتۀ وی هدف اینست که “قاچاق آرد و انحراف در زنجیرۀ تامین آرد و نان را از بین ببریم و درعین حال قیمت نان برای مردم تغییر پیدا نکند”.
خبرگزاری مهر نیز به نقل از مسئولان خبر می‌دهد که خرید گندم از استان‌های مختلف شروع شده و خوزستان پیشتاز تحویل گندم به کشور است.
همین خبرگزاری می‌نویسد که به رغم میزان تولید کم‌سابقۀ روغن در کشور، بسیاری از فروشگاه‌ها آن را سهمیه‌بندی کرده‌اند. از نظر این خبرگزاری، علت اصلی، سوءاستفاده‌ها و همچنین قاچاق است، زیرا “شنیده‌ها حاکی از آن است که گسترش قاچاق روغن نباتی به دلیل تفاوت قیمت در داخل و خارج از مرزها” جریان دارد.
ناکارآمدی دولت رئیسی
فراتر از “رسانه‌های معاند”، بسیاری از روزنامه‌های ایرانی و همچنین شخصیت‌های سیاسی و روحانی به شدت از گرانی انتقاد کرده‌اند.
مسیح مهاجری، از روحانیون محافظه‌کار و پرسابقه که مدیرمسئول روزنامۀ جمهوری اسلامی نیز هست در یادداشتی که ناگهان بسیار جنجالی شد، تذکر داد که “نان حتی در دوران جنگ تحمیلی گران نشد… دولتی که عنوان‌هایی از قبیل انقلابی و مردمی را بر خود گذاشته و مدعی است در حال انجام کارهای جهادی است، نباید حتی سخنی از گران کردن آرد و نان بگوید”
به عقیدۀ این روزنامه در شرایط کنونی صحبت از عرضۀ نان با کارت ملی مثل “انداختن جرقه به انبار باروت” است. مسیح مهاجری می‌افزاید که “با مشاهدۀ تصمیمات عجیب و غریب در بدنۀ دولت احساس خطر جدی نموده و از روی خیرخواهی این خطر را به دولتمردان اعلام می‌کنیم”.
او می‌پرسد: چقدر وقت لازم است تا رئیسی بفهمد که “با گفتاردرمانی نمی‌شود کشور را اداره کرد؟” مهاجری سپس تمامی سیاست‌های دولت را مورد انتقاد قرار می‌دهد و می‌گوید: همۀ تقصیرها را به گردن دولت قبلی یا قاچاقچی‌ها انداختن برای مردم قابل قبول نیست.
وی سؤال می‌کند: “چرا تجاوز روسیه به اوکراین را با صراحت محکوم نمی‌کنید که بخش مهمی از جهان را به قحطی تهدید می‌کند؟ چرا برای مذاکرات برجامی کاری انجام نمی‌دهید؟”
مدیرمسئول روزنامۀ جمهوری اسلامی در پایان می‌نویسد: “حالا که روشن شده شما نمی‌توانید از عهدۀ حل مشکلات برآیید، شجاعانه کنار بروید و کار را به افراد کاردان بسپارید”.
روزنامۀ جمهوری اسلامی در مطلب دیگری انتقادهای تند آیت‌الله جوادی آملی را نقل می‌کند که در کنگرۀ بین‌المللی اقتصاد گفته است: “ثروت مملکت را نباید به دست سفیهان سپرد”.
جوادی آملی حتی به “اقتصاد مقاومتی” مورد علاقۀ خامنه‌ای نیز کنایه زده و گفته است: “مال در نظام اسلامی به منزلۀ ستون فقرات یک ملت است. ملتی که ستون فقراتش شکسته، قدرت قیام ندارد چه رسد به مقاومت، تا برسد به اقتصاد مقاومتی”…
در حال حاضر، دگرگونی‌های اقتصاد جهانی در دوران “پساکرونا” و همچنین جنگ اوکراین باعث موجی از تورم شده است که کشورهای غنی را نیز بی‌نصیب نگذاشته است. این وضعیت بین‌المللی، نابه‌هنجاری‌ها و ضعف ساختاری اقتصاد کشورهایی چون ایران را دوچندان کرده است. بسیاری از کشورهای فقیر در حال حاضر با بحران نان مواجه‌اند. اما در کشورهایی چون مصر یا ایران که تاریخی طولانی در زمینۀ “شورش‌های نان” دارند، کمبود و گرانی ارزاق و به ویژه نان همیشه به یک کابوس و تهدیدی بزرگ برای دولت‌ها تبدیل می‌شود تا جایی که روزنامه های دولتی می نویسند: وضعیت آنقدر ترسناک و غیرقابل پیش بینی شده است که حتی حامیان سفت و سخت دولت را هم شاکی کرده و صدای آنها را هم درآورده است، از نمایندگان حامی دولت تا همین سیاسیون اصولگرا و حتی مداحانی که در مدح دولت رئیسی کم نگذاشته بودند. اما علت این نابسامانی اقتصادی در چیست؟
و افتاد مشکل ها…
روی کار آمدن رئیسی با نوع تصمیمات و عملکرد شورای نگهبان قابل پیش بینی بود و با وجود اینکه نقدهای زیادی درباره توانایی رئیسی در اداره کشور مطرح می شد و دولت داری را متفاوت از مسئولیت او در قوه قضاییه می دانستند اما تصمیم گویا بر آن قرار گرفته بود که رئیس دولت بعد از روحانی، ابراهیم رئیسی باشد و ابراهیم رئیسی هم شد. تصمیمی که بعد از آن «افتاد مشکل ها»
رئیسی که آمد گرچه وعده داد تخصص گرایی و شایسته سالاری را در چینش کابینه لحاظ می کند اما لیست وزرای پیشنهادی و معاونان پیشنهادی او شوک بزرگی نه فقط به منتقدان دولت که حتی به برخی از حامیان او نیز بود. رئیسی اما همان لیست وزرا را به مجلس برد و مجلسی ها هم به جای تلاش در اصلاح این تصمیم رئیس جمهور، در حمایت از رئیس اصولگرای دولت سنگ تمام گذاشتند.
همان نمایندگان حالا این روزها عصبانی و شاکی هستند، از وزرایی که با رأی بالا به پاستور روانه کردند و محصول عملکرد چند ماهه آنها همین گرانی ها و نابسامانی های اقتصادی است.
صدای اعتراض نمایندگان مجلس بلند شد
ناکارآمدی دولتمردان این روزها حتی برای حامیان رئیسی و اصولگرایان نیز اثبات شده و آنها نیز انتقادات خود از این نوع مدیریت اقتصادی و فشار بر مردم را بیشتر کرده‌اند.
آنچنان که روح‌الله ایزدخواه نماینده مجلس در واکنش به اظهارات جواد ساداتی نژاد وزیر کشاورزی که از ارائه یارانه به مردم به خاطر گران کردن آرد خبر داده نوشت: «گران کن و یارانه بده، نسخه وارداتی مدیریت اقتصادی.»
او می گوید: حذف ارز ترجیحی کار خودش را می کند. به آقایان گفتم این کار تورم دارد؛ گفتند فقط ۷ درصد. گفتیم تورم از یارانه جلو خواهد زد. گفتند ارز ترجیحی به هدف اصابت نکرده. گفتیم از اصلاح ساختار تولید شروع کنید نه گران کردن. گفتند ارز نداریم. حالا معلوم شد اولا ارز ترجیحی با تمام مشکلاتش به هدف اصابت کرده بود. والا نباید شاهد این گرانی های فاحش می بودیم. ثانیا مشکل کمبود ارز از راه دیگری قابل حل بود. ثالثا معلوم شد که نسخه نویسان دولت چقدر پیش بینی هایشان از گرانی، واقعی بوده است.
جلیل رحیمی جهان آبادی،عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس نیز در توئیتی هشدارآمیز به دولت رئیسی نوشت: آزاد نمودن قیمت آرد و محاسبه آن با نرخ جهانی به دلا؛ اشتباه فاحش مدیران اجرایی دولت است. اگر قرار است هزینه مردم به قیمت جهانی باشد درآمدشان هم باید در سطح جهانی و با دلار باشد نه ریال بی ارزش. صبر مردم را آزمایش نکنیم آستانه تحمل مردم سالهاست به پایین ترین حد ممکن رسیده است.
احمد نادری دیگر نماینده اصولگرای حامی دولت نیز در توئیتی نوشت: افزایش عجیب قیمت قوت غالب مردم، محرومان و مستضعفان را درگیر بازی بقا خواهد کرد.
یاسر جبرائیلی از حامیان سفت و سخت دولت هم با انتشار تصویری از کتاب دکترین شوک نوشت: برادر گرانقدر آقای رئیسی بزرگوار و عزیز ما! تمنا دارم یک هفته سفر تشریف نبرید، جلسات هیئت دولت را به معاون اول بسپارید، کارتابل نبینید… این کتاب را مطالعه بفرمایید.
مداحان حامی دولت شاکی شدند
اما در میان صداهای اعتراضی که این روزها از اردوگاه اصولگرایان و طیف راست گرای به اصطلاح انقلابی شنیده می شود، برخی صداها از جامعه مداحان حامی دولت نیز به گوش می رسد.
محمدحسین پویانفر، یکی از مداحان شاخص حامی دولت در توئیتی نوشت: قراره فقر ریشه کن بشه یا فقیر!
میثم مطیعی، مداح معروف هم با هشتگ #صف اول سیاست های اقتصادی دولت را نقد کرد و نوشت:
گرچه دعوت نشدیم…
با صف اول نشینان حرف هایی داشتیم مثل آه روزه داران، داغ تر، تب دارتر…
قرص نانی بر سر این سفره بود و ناگهان شد هلالی، رؤیتش از ماه نو دشوارتر!
سکوت نصفه و نیمه منتقدان دولت شکست
انتقادات از وضعیت گرانی در دوره ریاست جمهوری رئیسی فقط محدود به حامیان دولت نشده و منتقدانی که تلاش داشتند در ابتدای کار دولت سکوت را در پیش گیرند را شاکی کرده تا آنها هم سکوت خود را بشکنند.
بادامچی نماینده سابق مجلس می گوید: مردم دیگر توان چند برابر شدن قیمتها را ندارند. قیمتها یکی پس از دیگری در حال نجومی شدن هستند. کارد برای بخش بزرگی از مردم به استخوان رسیده و قطار فقر به ایستگاه بخش دیگر جامعه نیز خواهد رسید.
وی تاکید می کند: دولتمردان باید به خودشان بیایند و افراد وارسته و کاردان را به کار گیرند و آوردن افراد غیر واجد شرایط باتوجه بحث‌های اقتصادی که امروز در کشور مطرح می‌شود، شرم‌آور است و باید بدانند این کارهای‌شان تبعات زیان‌بار و غیرقابل جبرانی برای جامعه پیش خواهد آورد.
محمدرضا بادامچی با بیان اینکه مردم نمی‌توانند ۶ الی ۷ برابر گران شدن در کالاهای اساسی را تحمل کنند و باید هشدار داد ادامه این روند جامعه را با مشکل رو به رو خواهد کرد، آقای رئیس جمهور در زمان تبلغات انتخاباتی که بحث می‌کرد، می‌گفت که گرانی پیش نخواهد آمد چراکه ما بررسی می‌کنیم و برنامه داریم. امروز ۸ ماه از دولت سپری شده است و چیزهای معمولی مانند یک پراید از ۱۲۸ میلیون تومان به ۲۰۰ میلیون تومان رسیده است. بسیاری از کالاهای دیگر را می‌توان اسم برد که افزایش قیمت پیدا کرده اند.
محمد مهاجری، اصولگرای منتقد دولت هم در توئیتی با هشتگ # دولت علیل، نوشته است؛ جناب آقای #رئیسی! | با سلام و احترام می خواهم از جنابعالی سوال کنم که چقدر زمان لازم دارید و باید چه بلایی به سر #اقتصاد مملکت بیاید تا متوجه شوید که شما و دولت تان این کاره نیستید؟
رحمت اله بیگدلی، چهره سیاسی اصلاح طلب هم در توئیستی نوشت : تا چند ماه پیش لشکر سایبری می گفت: سه تا ماکارانی، په سویا، په کشک، ۱۵ تا تخم مرغ، په پنیر، شد ۹۶ هزارتومان! لعنت بهت روحانی، لعنت بهت خاتمی»! حالا رئیسی نیامده، سه تا ماکارونی را کرده ۱۰۲ هزار تومان! آیا با این دولت انقلابی رئیسی به خرید نخی ماکارونی نزدیک می شویم؟
آدرس اشتباهی که دولت می دهد
اما پاسخ دولت به این انتقادات طی چند هفته اخیر چه بوده است؟ یا تقصیر دولت روحانی بوده یا کار آمریکایی ها و توطئه دشمنان بوده است، برخی هم پای دلال ها را به میان کشیده اند. هرچه هست گویا دولت رئیسی فعلا در حال و هوای انکار و دادن آدرس اشتباهی از گرانی های اخیر است. آدرس اشتباهی که شاید کم کم صبر مردم را لبریز کند و عواقبی سنگین برای دولتی ها داشته باشد.
