ويكلي استاندارد ۴/۷/۹۶ : «.نويسنده: مارك جانسون Marc c. Johnson
با اعلام پذيرش برجام، وزير خارجة وقت، جان كري گفت كه اين توافق با شاخص ”گامي قابل اندازه گيري و فراتر از نظر منع تكثير سلاح هسته اي به سمت شفافيت و همكاري“ متمايز ميشود. با اين حال، دولت با شفافيت و همكاري در توضيح توافق اتمي ايران فاصلة زيادي دارد.
سردرگرمي در اين بحث كه آيا ماه آينده رئيس جمهور ترامپ بايد اجراء تعهدات برجام توسط ايران را باز تاييد كند يا نه، مبين اين واقعيت اساسي است كه هنوز خيلي از موضوعات را قانونگذاران و افكار عمومي دربارة اين توافق نميدانند... زماني كه جان كري تاكيد ميكرد مذاكرات منحصراً حول برنامة اتمي است، بسرعت مشخص شد كه معامله پول در مقابل گروگان يكي از ويژگي هاي سري آن بوده است. كاخ سفيد ارتباط دو اقدام را با هم انكار ميكرد اما انتقال آمريكاييان در مقابل جعبه هاي پول نقد دقيقاً همزمان صورت گرفت و يك سرپوش ديگر را كنار رفت.
همچنين واضح شد كه دولت جنبه هاي ديگر اين توافق را در متن نهايي پنهان ميكند. براي مثال متوجه شديم كه آژانس بين المللي انرژي اتمي و ايران بطور مخفي توافق كردند كه نمونه برداري از محيط سايت بدنام مركز تحقيق و توسعة پارچين فقط يكبار، آن هم توسط پرسنل ايراني و نه بازرسان بي طرف آژانس انجام شود. اين موضوع فقط وقتي فاش شد كه دو عضو كنگره از حزب جمهوري خواه – سناتور تام كاتن Tom Cotton و مدير جديد سيا مايك پمپئو Mike Pompeo – براي بازرسي به وين سفر كردند. اما شوكه كننده تر بند مربوط به اسناد جنبة احتمالي نظامي برنامة اتمي ايران بود كه در قلب نگرانيهاي غرب قرار داشت: ”جنبة احتمالي نظامي“ برنامه سري غني سازي اورانيوم ايران. خيلي از سئوالات فاش شده در اين اسناد نشان ميدهد كه يك درك واضح از آنچه در پارچين اتفاق ميافتاد وجود داشت. تا به امروز، هيچ حسابرسي علني كه مشخص كند چرا آژانش بين المللي انرژي اتمي با عجله پروندة اين موضوع را بسته و آن را ارائه نكرده وجود ندارد.
بستن پروندة مربوط به جنبة احتمالي نظامي برنامة اتمي تبعات زيادي در برداشت: با اينكار، تهران بطور مؤثري توانست از پاسخگويي به جامعة بين المللي دربارة تاريخچة برنامة اتمي خود پرهيز كند. عليرغم پنهانكاري ساليان ايرانييان دربارة سئوالات متعدد مطرح شده دربارة برنامة اتمي آنها، بطور غير موجهي آژانش بين المللي انرژي اتمي پروندة مربوط به جنبة احتمالي نظامي برنامه اتمي ايران را كنار گذاشت و دستهاي خود را از آن شست و به برجام اجازه داد كه در روز اجراء، هزاران شخص و سازمان را از ليست تحريمها خارج كند. چند بخش مخفي ديگر از اين توافق تا به امروز هنوز كشف نشده اند؟ آيا ايران منافع ديگري از توافق بدست آورده كه ما هنوز نميدانيم؟ آيا آژانس بين المللي انرژي اتمي بنوعي تحت فشار گذاشته شد كه پروندة جنبة احتمالي نظامي برنامه اتمي ايران را ببندد؟ هفتة قبل گزارش شد كه رئيس جمهور ترامپ در مورد عدم تاييد مجدد اين توافق ”به اشراف“ رسانده شد كه اين ميتواند موضوع را بر اساس آنچه او تصميم بگيرد به كنگره ارجاع داده يا به مذاكرات مجدد 5 قدرت جهاني بعلاوه آلمان، منجر شود. حتي اگر دولت ترامپ اطلاعات كافي در دست دارد كه چنين تصميمگيري را انجام دهد، با اين حال، مقامات منتخب و افكار عمومي قطعاً آنها را در اختيار ندارند. در حالي كه افكار عمومي نياز به داشتن يك ديد كامل نسبت به کاركردهاي دروني برجام ندارد، فاش كردن اطلاعات بيشتر ميتواند در موسسه هاي مشاوره اي و ناظران اعتماد بيشتري نسبت به تصميم دولت دربارة تاييد برجام ايجاد كند... بعضي از كشورها كه شامل آلمان نيز ميشود (قدرتي كه با 5 قدرت ديگر در مذاكره بود) گزارش كردند كه ايران تلاش در بدست آوردن اقلامي با ”استفادة دوگانه“ ميكند كه هم امكان استفادة مدني و هم نظامي دارد و ميتواند نگرانيهايي دربارة تكثير سلاح اتمي ايجاد كند. اما دولت وقت اوباما، يكسال كامل بعد از برجام، اين گزارشات ناراحت كننده را دور زد، كنگره جديد و كاخ سفيد مطمئناً ميخواهند اطلاعات بيشتري دربارة اين گزارشات بدانند. دربارة اجراء توافق كنوني چطور؟ عملاً هيچ شفافيتي دربارة مشورتهاي ”كميسيون مشترك“ 5+1 وجود ندارد، اين كميسون قرار است اجراء برجام را رصد كرده و دربارة اختلافات داوري كند. اتحاديه اروپا اطلاعية مطبوعاتي كوتاهي هر بار بعد از هر نشست صادر ميكند و واضح نيست كه آيا امور بدرستي پيش ميرود يا اختلاف جدي بين طرفها وجود دارد. و عليرغم اعتراضات مقامات دولت سابق اوباما به وجود عكس اين موضوع، اگر اجراء برجام توسط ايران تاييد ميشود، اساساً به اين دليل است كه كميسيون مشترك امكان معافيت (مثلا در ذخيرة آب سنگين و اورانيوم غني شده در سطح پايين) براي ايران فراهم كرده كه در توافق اصلي مجاز نبود.
علاوه بر اين، گروه كار سازمان ملل مكانيزمي است كه در توافق بر اساس آن ايران ”مفروض“ است كه امكان كسب اقلام با استفادة دوگانه بدست بياورد، مكانيزم اين ارگان غير شفاف باقيمانده است. اين گروه كاري بطور مستمر در وين جلسه برگزار ميكند، اما مشورتهاي آن سري است و پروسة تاييد آن زمان كافي براي اين گروه براي بررسي دقيق درخواستها باقي نميگذارد. بدتر از آن، بدليل جمله نگاري توافق، اگر اين گروه كاري در زمان اختصاص يافته جواب ندهد، بطور پيش فرض، معامله ميتواند صورت پذيرد.
همچنين گزارشاتي با علائم قوي وجود دارد كه روسها (با همكاري چينيها) تلاش كردند كه استثناءهايي ايجاد كنند و در غير اين صورت كار اين گروه كاري را به نوعي بنفع ايران پيچيده كنند و شركتهاي روسي و چيني به پول دست پيدا كنند...
دولت اوباما با يك كنگرة متخاصم مواجه بود و براحتي از قدرت اجرائي خود براي دور زدن نمايندگان منتخب براي اجراء توافق استفاده ميكرد. اما بعد از انتخابات، با يك جمهوري خواه بد بين به معاملة اتمي در كاخ سفيد و با داشتن اكثريت در هر دو مجلس نمايندگان، دليل خوبي وجود ندارد كه چرا دولت ترامپ بايد با تابيدن كمي بيشتر از نور خورشيد بر برجام مخالفت كند.
