شمار کشته‌ها و زخمی‌های تظاهرات در عراق افزایش پیدا کرده است. اعتراض عراقی‌ها به گروه‌های مسلح هوادار ایران نیز بیشتر شده است. با وجود وعده‌های مقامات عراقی برای اصلاحات سیاسی و اقتصادی اعتراض مردم فروکش نکرده است.
تظاهرات عراقی‌ها در روز شنبه چهارم آبان (۲۶ اکتبر) نیز ادامه پیدا کرد. طبق گزارش خبرگزاری‌ها هفت نفر در این اعتراض‌ها کشته شدند.
روز جمعه سوم آبان (۲۵ اکتبر) اوج اعتراض‌های مردمی عراق بوده است. فعالان عراقی از مردم خواسته بودند، روز جمعه در سالگرد نخستین روز نخست‌وزیری عادل عبدالمهدی به خیابان‌ها آمده و علیه دولت تظاهرات کنند. او تابحال بارها به مردم عراق وعده داده است که اصلاحات سیاسی و اقتصادی انجام دهد، اما این کار انجام نگرفته است. عبدالمهدی با اوج تظاهرات اعتراضی استعفا را نپذیرفته است.
معترضان روز جمعه قصد داشتند به “منطقه سبز” بغداد که سفارتخانه‌‌های خارجی و وزارتخانه‌های دولتی در آنجا مستقر هستند وارد شوند. در برخی از استان‌های جنوبی عراق ساختمان‌های دولتی و مراکز احزاب به آتش کشیده شده است.
شمار کشته شدگان در تظاهرات ضددولتی در مناطق مختلف عراق که روز جمعه از سر گرفته شد، به ۴۹ نفر رسیده است. مسئولان پزشکی قانونی عراق اعلام کردند که اجساد سوخته ۱۲ تن از ساختمان استانداری دیوانیه و برخی مراکز احزاب نیز بیرون کشیده شده است.
در اعتراضات وسیع ضد دولتی اوایل اکتبر بیش از ۱۵۰ نفر جان خود را از دست داده و صدها نفر مجروح شده بودند.
وزارت کشور عراق روز شنبه چهارم آبان اعلام کرد که در بغداد و استان‌های جنوبی این کشور افراد مسلح به طرف نیروهای امنیتی عراقی تیراندازی کرده‌اند و تعدادی از نیروهای امنیتی کشته و زخمی شده‌اند.
اعتراضات عراق در اوایل ماه اکتبرعلیه فساد و بیکاری آغاز شد. تظاهرکنندگان خواستار اصلاحات سیاسی گسترده و مقابله با نابسامانی‌های اقتصادی هستند.
در قیاس با تظاهرات قبل اعتراض‌ها این بار متوجه ایران و گروه‌های مسلح عراقی حامی ایران نیز بوده است. معترضان خشمگین در حمله به دفتر گروه “عصائب اهل الحق” در استان میسان عراق، وسام العلیاوی مدیر این دفتر و برادرش عصام را به قتل رساندند.
در فیلم‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی انتشار یافته معترضان رهبر زخمی گروه شبه نظامی “عصائب الحق” را به همراه برادرش از آمبولاس خارج کرده و کشته‌اند. عصائب اهل الحق یک گروه شبه نظامی عراقی است که از سوی ایران حمایت می‌شود.
خبرگزاری‌های ایران و رسانه‌های وابسته به دولت هم درباره تشدید حوادث عراق و حمله به گروه‌های شبه نظامی هوادار ایران گزارشی منتشر نکرده‌اند.
آیت‌الله سید علی سیستانی، بالاترین مرجع شیعیان عراق هم از نیروهای امنیتی عراقی خواست خویشتن‌داری به خرج داده و از معترضین محافظت کنند.
آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد هم در بیانیه‌ای که روز جمعه سوم آبان صادر کرد هشدار داده است که از اعتماد مردم به حکومت‌هایشان روز به روز کاسته می‌شود و رهبران باید به پیام اعتراض مردم خود گوش دهند.
اما تلاش رهبران عراقی و وعده آنان برای اصلاحات سیاسی و اقتصادی گویا عراقی‌ها را قانع نکرده و اعتراض‌ها نه تنها فروکش نکرده، بلکه شدت گرفته است.
چرا تظاهرات فروکش نمی‌کند؟
چرا اعتراض‌ها در عراق فروکش نکرده است، دلایل تشدید اعتراضات مردم عراق چه می‌تواند باشد و چه عواملی در آن نقش داشته‌اند؟ آیا چشم‌انداز تبدیل شدن این اعتراض‌ها به مناقشه نیابتی بین قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی عراق وجود دارد؟
در پاسخ به پرسش‌های دویچه وله، حبیب حسینی‌فرد تحلیل‌گر مسائل خاورمیانه می‌گوید که بحران عراق “معجونی از چندین معزل دیرینه” است. این کارشناس از جمله کهنگی و ناکارآمدی زیرساخت‌ها، کم توان و کارآمد بودن دولت، حیف و میل شدن درآمدهای کلان نفتی، ازهم پاشیدگی نسبی نظام اداری و بی‌ثباتی و ناامنی ناشی از جنگ با داعش را عوامل مهم ایجاد شرایط کنونی در عراق می‌داند.
حسینی‌فرد تاکید می‌کند: «در چنین وضعیتی مناقشه نیابتی منطقه‌ای و بین‌المللی که به خصوص در چالش و کشاکش ایران و آمریکا در یارگیری در صحنه سیاسی و نظامی عراق خود را نشان می‌دهد نیزدر ایجاد بحران و هم در تشدید آن بی‌تاثیر نبوده‌اند.»
به گفته حسینی فرد انتخابات ماه مه سال گذشته و اعتراضات دو ماه پس از آن عادل عبدالمهدی به منبع امیدی برای بخشی از جامعه عراق بدل شد که دولتش بتواند بالاخره ۱۵ سال پس از سرنگونی صدام حسین بر مشکلات عراق فائق آید و چشم‌اندازهایی نسبی برای بهبود اوضاع فراهم کند. اما تلاش‌های این دولت هم که عمدتا نیروهای نزدیک به ایران در آن دست بالا را دارند نتوانسته در شرایط استقرار ساختار فسادزده قومی و مذهبی و فساد گسترده و نیز ادامه کشاکش و مناقشه نیابتی کار چندانی از پیش ببرد.
این کارشناس در ادامه تاکید کرد که برخورد سخت نیروهای امنیتی و شبه‌نظامی هم بر شدت اعتراض‌ها افزوده است و “قول و قرارهای بعضا پوپولیستی و بعضا هم غیراساسی نخست‌وزیر هم ظاهرا قادر به فرونشاندن آنها نیست”. به نظر این کارشناس این که تدوام اعتراض‌ها به محملی برای مناقشه نیابتی و تسویه حساب در ساختار سیاسی عراق و قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی ذی نفوذ در عراق بدل شود هم حل معضلات را ساده‌تر نخواهد کرد.
“حساسیت‌های عراقی‌ها روی دخالت ایران”
حسن هاشمیان، کارشناس امور خاورمیانه نیز در توضیح وضعیت کنونی عراق می‌گوید: «تظاهرکنندگان در عراق از هر گروه و طیف سیاسی هستند اما اعتراضات دو محور بارز دارند. ساختار سیاسی فعلی کشور کارآمد نیست و نتایج بسیار زیان‌باری در همه ابعاد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی دارد. دولت فعلی که نتیجه ائتلاف گروه‌های حشد‌الشعبی و گروه مقتدی صدر و عامری بوجود آمده نمی‌خواهد اوضاع را درک کند. عامری گفته است که تظاهرکنندگان از طرف آمریکا و اسرائیل هدایت می‌شوند در حالیکه آمریکا طرفین را به خوشتن‌داری فراخوانده است. محور دوم در اعتراضات موضوع دخالت خارجی‌ها به خصوص ایران است. عراقی‌ها روی این مسئله حساس هستند.»
این کارشناس در ادامه صحبت‌های خود می‌گوید که محور سوم هم به آن اضافه شده و آن این است که “چه کسی تظاهرکنندگان را کشته و این همه افراد را زخمی کرده است”.
به اعتقاد هاشمیان دولت در پاسخ به مطالبات مردم “دروغ می‌گوید و مانور سیاسی می‌دهد و نمی‌خواهد واقعیت جامعه را بپذیرد”.
هاشمیان درباره علت فروکش نکردن اعتراض‌ها و کشانده شدن آن به خشونت‌هم می‌گوید که دولت برای دستگیری عاملان تیراندازی اقدام نکرده است. او تاکید کرد: «در تظاهرات قبلی مثلا در ناصریه ۳۰ تا ۳۵ نفر کشته شدند. مردم می‌دانند که چه کسانی این افراد را کشتند و اگر دولت اقدام نکند خود مردم وارد عمل می‌شوند و به مراکزی حمله می‌شود.»
به گفته حسن هاشمیان تظاهرات عراقی‌ها ادامه پیدا خواهد کرد و در روزهای آینده اگر “آنچه را که تاکنون از این دولت باقی مانده” و نهادهایی مثل پارلمان اقدامی نکنند و به مسائل اساسی توجه نشان ندهند تنش‌ها در عراق فروکش نخواهد کرد.
