روز دوشنبه۱۴ اسفندماه ۹۶ برابر ۵مارس ۲۰۱۸ در جریان برگزاری سی و هفتمین اجلاس شورای حقوق بشر مللمتحد در ژنو، گزارشی که توسط زنده یاد عاصمه جهانگیر گزارشگر ویژه ملل متحده درباره وضعیت حقوق بشر در ایران تهیه شده بود، منتشر شد.
خبرگزاری رویتر روز دوشنبه درباره انتشار این گزارش و شکست تلاشهای رژیم آخوندی برای جلوگیری از انتشار آن نوشت: «این گزارش بهعنوان گزارش ویژه مللمتحد برای ایران توسط عاصمه جهانگیر تهیه شده که ماه گذشته (میلادی) بهطور ناگهانی درگذشت. گزارش وی به شورای حقوق بشر ملل متحد، سرانجام نهایی و منتشر گردید؛ هر چند که دیپلوماتها گفتند (رژیم) تهران تلاش داشته تا از انتشار آن جلوگیری کند».
در گزارش گزارشگر ویژه مللمتحد و در پی جنبش جهانی دادخواهی، سه پاراگراف از جمله یکی از موارد نتیجهگیری و توصیههای گزارشگر به قتلعام زندانیان سیاسی در سال 1367پرداخته است.
بندهای 21و 22تحت عنوان « اعدامهای سریع سال 1988» از استمرار نامههای بستگان شهیدان و دیدارهای آنها با گزارشگر ویژه و همچنین نگرانی از آزار و اذیت و ارعاب و پیگرد کسانی یاد میکند که همچنان در جستجوی حقیقت و عدالت در مورد قتلعام هستند. گزارشگر ویژه همچنین با اشاره به تخریب مزار شهیدان و گورهای جمعی در مشهد و اهواز توسط حکومت آخوندی برای ازبینبردن آثار این جنایت، به حفظ و حفاظت از این گورهای جمعی برای پیشبرد تحقیقات فراخوان میدهد.
در بندهای 21و 22این گزارش آمده است:
گزارشگر ویژه از زمان صدور گزارش قبلی خود، همچنان اسناد و نامههایی را دربارهٴ اعدامهای سریع و ناپدید شدن اجباری هزاران زندانی سیاسی از مرد و زن و نوجوانان در سال 1988(سال ۶۷) دریافت کرده است. همچنین بیش از 150سند در سال 2017 دریافت شده است. گزارشگر ویژه طی مأموریتهای خود با بستگان شماری از قربانیان دیدار کرد. آنها از دشواریهایی که برای دسترسی به اطلاعات وقایع قتلعام سال 1988با آن روبهرو بودهاند سخن گفتند. گزارشگر ویژه همچنین گزارشهای دست اولی را دربارهٴ آزار و اذیت کسانی شنید که به تلاش برای (دسترسی) به اطلاعات بیشتر دربارهٴ وقایع سال 1988(سال ۶۷) ادامه میدهند.
گزارشگر ویژه نگران گزارشهای دریافتی دربارهٴ تخریب اماکنی است که گمان میرود گورهای جمعی در شهر مشهد در استان خراسان رضوی و در اهواز هستند و از حکومت (ایران) میخواهد که تضمین کند تمامی اماکن تا وقتی تحقیقات دربارهٴ این واقعه بتواند صورت گیرد، حفظ و حفاظت شوند».
در قسمت نتیجهگیریها و توصیهها، گزارشگر ویژه مللمتحد، در بند 85بار دیگر بر فراخوان خود برای تحقیقات کامل و مستقل دربارهٴ قتلعام 67و حفاظت از گورهای جمعی در راستای این تحقیقات تأکید کرده است.
بخشی از گزارش گزارشگر ویژه مللمتحد به قیام ایران و اقدامات سرکوبگرانه و جنایات رژیم آخوندی علیه قیامکنندگان و همچنین محکومیت موج اعدامها اختصاص دارد.
گزارش گزارشگر ویژه مللمتحد درباره ایران، با ذکر موضعگیریهای دبیرکل، کمیسر عالی حقوق بشر و گزارشگران ویژه سازمان ملل در محکومیت سرکوب قیام توسط رژیم میافزاید: «گزارشگر ویژه از (اظهارات مسئولان) قضاییه (رژیم ایران) مبنی بر اینکه معترضان با سختترین مجازاتها روبهرو خواهند شد، شوکه شده است. وی نگرانی خود را نسبت به سرنوشت و وضعیت بازداشت زندانیان قیام در پی گزارشهای دریافتی دربارهٴ جان باختن تعدادی از افراد حین بازداشت ابراز میکند؛ شماری از این افراد حین اعتراضات دستگیر شده بودند».
گزارشگر ویژه در قسمت نتیجهگیریها و توصیهها نیز تأکید کرده است:
در ارتباط با اعتراضات اخیر، گزارشگر ویژه از حکومت (ایران) میخواهد بلادرنگ که اسم، محل و اطلاعات ضروری دیگر را دربارهٴ تمامی کسانی که تحت بازداشت قرار گرفتهاند به بستگان آنها ارائه بدهد
گزارشگر ویژه همچنان نسبت به استمرار آمار بالای اعدامها، از جمله اعدام متهمان نوجوان نگران است و بر فراخوان خود به حکومت (ایران) تأکید میکند که استفاده از مجازات مرگ را تعلیق کند و اعدام متهمان نوجوان را تحت هر شرایطی، متوقف و از آن جلوگیری کند.
خبرگزاری رویتر دربارهٴ انتشار گزارش گزارشگر ویژه حقوق بشر مللمتحد نوشت: «سازمان مللمتحد در گزارش خود (دربارهٴ وضعیت حقوق بشر در ایران) که روز دوشنبه منتشر شد گفت که (رژیم) ایران با سرکوب آزادی بیان، فعالان و مخالفان سیاسی را دستگیر کرده و همزمان شکنجه بهرغم وعدههای رفرم، ادامه دارد...
عاصمه جهانگیر (در گزارش خود) نوشته است که وی شاهد «تصویر نگرانکنندهیی از وضعیت حقوق بشر» در ایران از زمان گزارش قبلیاش در ماه اوت بوده است... وی موارد نقض حق محاکمه عادلانه، دستگیریها و بازداشت خودسرانه و نیز استمرار اعدامها را ذکر کرده است... وی گفت که محدودیتهای جدیدی بر آزادی بیان، تجمع و اجتماع صلحآمیز و دسترسی به اطلاعات، اعمال شده است. (عاصمه جهانگیر) (رژیم) ایران را به شکنجه و سوءرفتارهای دیگر بهویژه با هدف کسب اعتراف اجباری متهم کرده است... گزارش عاصمه جهانگیر به توقف شلاقزدن و قطع اعضای بدن فراخوان داده و مینویسد طی سه سال گذشته، حکومت (ایران) هفت میلیون آدرس اینترنتی را بسته است».