نوید غفارزادگان دانشیار دانشکده مهندسی صنایع و سیستم‌ها در دانشگاه ویرجینیا تک و هژیر رحمانداد دانشیار سیستم‌های دینامیکی در دانشگاه ام‌آی‌تی آمریکا با مدل‌سازی، شمار مبتلایان را از ابتدای شیوع کرونا در ایران تا اول فروردین۱۳۹۹، بالغ بر ۹۱۶ هزار نفر و شمار جان‌باختگان را بالغ بر ۱۵ هزار و ۴۸۵ نفر برآورد کردند.
این پژوهشگران با اشاره به سه عامل سیاست‌های مسئولین، عملکرد شهروندان و تاثیر شرایط جوی تخمین زده‌اند که در صورت تداوم شیوع این ویروس در ایران تا اوایل تیرماه، در بهترین سناریوها، یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر به بیماری مبتلا شده و تعداد جان‌باختگان نیز بالغ بر ۵۸ هزار نفر خواهد شد.
این پژوهشگران با اشاره به اینکه «این مطالعه به توسعه و تخمین مدلی دینامیکی از گسترش بیماری و تطبیق آن با دادههای رسمی و غیررسمی از میزان بیماری و مرگ و میر می‌پردازد»، اشاره کردند که «تفاوت این مدل با مدل‌های رایج در این است که متغیرهای درصد تست و سطح تعاملات اجتماعی، درون‌زا بوده و از گسترش بیماری بازخورد می‌گیرند.»
آنها تاکید کردند که در این مدل، آمار رسمی، آمار غیررسمی و آمار واقعی، متغیرهای جدا و در عین حال وابسته هستند، و کالیبراسیونِ این مدل، با درنظر گرفتن آمار رسمی و غیررسمی، به تخمین درصد تست و درصد پوشش آمار غیررسمی می‌انجامد، و به این ترتیب تعداد واقعی بیماران به صورت مجزا تخمین زده می‌شود.»
این دو پژوهشگر تاکید کردند که در مدل ارائه شده «با تخمین نسبت‌های مربوط به تست، در حد مطلوبی قادر به بازسازی دادههای رسمی و غیررسمی موجود» شده‌اند.
نتایج تحقیق این دو پژوهشگر حاکی از آن است که به دلایل مختلف «اعم از کم‌عارضه بودن بیماری در اکثریت مبتلایان، ظرفیت‌های محدود آزمایشگاهی و کیت‌های تست، و تاخیر در فرآیند تست، درصد کمی، حدود ۲/۵ درصد، از کل بیماران در ایران تست شده‌اند و در میان جان‌باختگان نیز تست پس از مرگ در حدود ۲۶ درصد است.
در مقاله غفارزادگان و هژیر رحمانداد آمده که «شبیه سازی این مدل، ما را به تخمینِ ۴۹۳ هزار مورد فعلی بیماری ]بازه اطمینان ۹۰ درصد: ۲۷۱ هزار تا ۸۱۰ هزار[ در تاریخ اول فروردین ۹۹» رسانده است و تخمین این مدل، برای موارد انباشته بیماری] شامل بیماران و بهبودیافتگان[، از ابتدا ی شیوه ویروس کرونا تا اول فروردین ماه ، بالغ بر ۹۱۶ هزار نفر و با بازه اطمینان ۹۰ درصد: بین ۵۰۸ هزار تا ۱/۵ میلیون نفر» است.
این پژوهشگران همچنین میزان مرگ و میر بر اثر ابتلا به ویروس کرونا را در ایران بالغ بر ۱۵ هزار و ۴۸۵ نفر اعلام کردند که این آمار در بازه اطمینان ۹۰ درصد بین ۸ هزار و ۴۰۰ تا ۲۵ هزار و ۸۰۰ نفر برآورده است است.
آنها با بیان اینکه براینکه با توجه به محدودیت‌های مدل، و طبیعت پیچیده مساله، در بررسی این تخمین‌ها باید توجه ویژه به بازه اطمینان ۹۰ درصد نیز نمود که نشان از میزان عدم قطعیت در تخمین‌هاست، تاکید کردند که «با این حال اعداد تخمینی نشان از عمق پخش بیماری در سطح جامعه، عدم تست کافی برای تشخیص موارد با وجود رشد در تعداد تست‌های ابتلا به کرونا، و نیاز به سیاست‌گذاری موثر هم در بهبود تست و هم در کاهش تعاملات اجتماعی دارد.»
این پژوهشگران یادآوری کردند که «با توجه به تخمین‌های این شبیه‌سازی به نظر می‌رسد کاهش تعاملات اجتماعی تا پیش از نوروز ۱۳۹۹ تا حدودی در آهسته کردن رشد بیماری موثر بوده است.»
آنها همچنین با اشاره به اینکه «روند طولانی مدت در درجه اول به عملکرد شهروندان در پایین نگه‌داشتن تعاملات فیزیکی باز می‌گردد»، هشدار دادند «در صورتی که طبق مفروضات مدل، مردم با کاهش مرگ و میر ناشی از بیماری نسبتا سریع به حضور فعال در جامعه بازگردند، می‌توان منتظر یک اوج دیگر در پخش بیماری بود.»
این دو پژوهشگر همچنین تاکید کردند که «روندها وابسته به سیاست‌های مسئولین و تاثیر شرایط جوی است و بر اساس تخمین‌های این مدل، ممکن است تا اوایل تیرماه، در بهترین سناریوها؛ کاهش سریع بیماری با توجه جدی سیاستگذار بر کاهش تعاملات و تاثیر مثبت شرایط جوی»، یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر به بیماری مبتلا شوند و تعداد مرگ و میر بالغ بر ۵۸ هزار نفر باشد» و در سناریوهای بدتر «میزان مرگ و میر بر اثر ابتلا به ویروس کرونا در ایران ممکن است به ۱۰۳ هزار نفر برسد».
نوید غفارزادگان و هژیر رحمانداد به استناد این پژوهش، تاکید کردند که «برای جلوگیری از وقوع سناریوهای بدتر تمرکز همه‌جانبه سیاست‌گذاران برای پایین نگه‌داشتن تماس‌های اجتماعی الزامی است».
آنها هشدار دادند که «اعلام زودهنگام پیروزی، ممکن است به بازگشت دوباره بیماری بیانجامد و از این رو سیاست‌گذاران قبل از کاستن از تمهیدات باید اطمینان ویژه از پایان شیوع بیماری پیدا کنند».
این دو پژوهشگر یادآوری کردند که مشکلات مربوط به گسترش ویروسِ کرونا معطوف به ایران نبوده و هم‌اکنون بسیاری از نقاط دنیا به آن مبتلا هستند، تاکید کردند که دامنه گسترش ویروس کرونا در ایران شدید بوده است اما «تخمین‌های موجود در این مطالعه را نباید با آمار رسمی ابتلا و مرگ و میر در کشورهای دیگر مقایسه کرد، چرا که احتمالا آمار رسمی برخی کشورهای دیگر نیز، به دلایل مشابه، تخمینی پایین‌دستی از تعداد واقعیِ بیماران و متوفیان‌شان است.»
