نیویورکر ۱۸/۷/۹۶ : « آیا دونالد ترامپ اجازه خواهد داد كه وزیر خارجه كارش را بكند؟
یك بعد از ظهر در آخر سپتامبر وزیر خارجه ركس تیلرسون خواهان یك ملاقات شش كشور كه در سال 2015 گرد آمدند تا برنامه تسلیحات هسته‌ای ایران را محدود كنند، شد. آنها در طبقه اصلی مقر مركزی سازمان ملل در منهتن در ”اتاق مشاوره ها“ جمع شدند جایی كه یك اتاق خصوصی است كه در آن دیپلماتها میتوانند قبل از اینكه وارد صحن شورای امنیت شوند محرمانه صحبت كنند.
تیلرسون كه قبل از اینكه دیپلمات ارشد رئیس جمهور ترامپ شود رئیس اكسون موبیل بود از قبل با وزیر خارجه ایران جواد ظریف كه توافقنامه را با دولت اوباما مذاكره كرده بود، ملاقات نكرده بود. دوره كاری تیلرسون با انجام معاملات برای نفت صرف شده بود و دیدگاههای وی در مورد چنین موضوعاتی مانند تسلیحات هسته‌ای ایران كم شناخته شده بود. مهارتهای وی بعنوان یك دیپلمات حتی مبهم تر بود. ..
وی گفت، ”هیچ كس نمیتواند بصورت معتبری ادعا كند كه ایران بطور مثبتی به صلح و امنیت منطقه ای كمك كرده است.“
.. وی به سمت ظریف برگشت و به گفتن این ادامه داد كه ایران گروههایی مانند حزب الله، شبه نظامیان اسلام گرای لبنانی، را تأمین مالی كرده بود؛ از بشار اسد دیكتاتور قاتل سوریه پشتیبانی كرده بود؛ وی نیروی دریایی خود را به خلیج فارس فرستاده بود تا به كشتی های آمریكایی تعرض كند. تیلرسون گفت نقص همه اینها در توافقنامه هسته ای قرار دارد كه بعنوان برنامه جامع اقدام مشترك شناخته میشود كه برنامه تسلیحات هسته ای ایران را متوقف كرد ولی اقدامات تهاجمی آن در منطقه را نكرد. برای تیلرسون این یك نشانه سیاست خارجی بیش از حد ملایم دولت قبلی بود كه بدنبال پیش بردن الویتهای آمریكا از طریق توافق نظر بود نه از طریق نمایش صریح قدرت. وی گفت، ”برداشتن تحریمها آنطور كه تحت مقررات برجام الزامی بود رفتار غیر قابل قبول ایران را امكانپذیر كرده است.“.. ظریف با گفتن این به تیلرسون كه در رسیدن به توافقنامه ایران و آمریكا توافق كرده بودند كه دیگر نقاط مشاجره را كنار بگذارند، شروع كرد. وی با یك لحن حرفه ای اشاره كرد كه این برای ایرانیان به این معنی است كه از لیست بلندی از نارضایتیهای تاریخی چشم پوشی كنند. .. وی دولت ترامپ را متهم كرد كه مقررات توافقنامه را نقض میكند، كه در میان بقیه چیزها مجوزهای صدور كه بوئینگ و ایرباس به منظور انجام تجارت با ایران نیاز دارند را متوقف میكند.. وقتی كه لاوروف كه بلند به روسی غر غر میكرد بلند شد و دستیاران خود را به بیرون از اتاق هدایت كرد، جلسه در هم شكست، با مقاماتی كه با صداهای آرام درباره آنچه اتفاق افتاده بود صحبت میكردند. برای طرفداران توافقنامه هسته ای این یك استقبال از خطر غیر قابل قبول خطرناك بود. برای دولت ترامپ این یك بیان ایده آل یك سیاست خارجی جنگجویانه جدید بود بر اساس وعده كارزار انتخاباتی آمریكا اول. یك دستیار تیلرسون بعدا به من گفت، ”این یكی از بهترین لحظات در دیپلماسی آمریكا در پنجاه سال گذشته بود.“ ..
در نوامبر 2013 تیلرسون به واشنگتن سفر كرد تا با نوری المالكی نخست وزیر عراق ملاقات كند. مالكی امید داشت كه تیلرسون را قانع كند تا نظرش را درباره یك موضوع حساس سیاسی عوض كند. اكسون آنموقع یك معامله چند میلیارد دلاری با دولت كردستان عراق كه یك منطقه نیمه خودمختار در شمال كشور است كه مدت طولانی دنبال استقلال بود، را مذاكره میكرد. تحت این معامله اكسون در حدود 3400 كیلومتر مربع انكشاف نفت میكرد كه احتمالا برای كردها یك جریان ثابت درآمد فراهم میكرد كه مستقل از دولت در بغداد بود. در دیدگاه مالكی دادن درآمد به كردها یك فروپاشی كشور را تسریع میكرد. ...ملاقات كه در هتل ویلارد برگزار شد با رنجش به پایان رسید. اكسون قبلا یك توافق با مالكی كرده بود كه دو پروژه حفاری در جنوب عراق انجام دهد و مالكی یك مخالف و جنگجوی چریكی سابق تهدید كرد كه آنها را در صورتی كه اكسون معامله كردی را پیش ببرد، منتفی كند. تیلرسون رد كرد. مالكی با صراحت استدلال كرد، ”شما كشور را تقسیم میكنید. شما دارید قانون اساسی ما را تضعیف میكنید!“ ولی تیلرسون محكم ایستاد. یك مقام ارشد عراقی كه حاضر بود گفت، ”این یكی از بدترین ملاقات دوران كاری من بود.“ در نهایت اكسون معامله با كردها را انجام داد. تیلرسون كه مصمم به پیدا كردن ذخایر جدید بود در چند موقعیت نشان داد كه تمایل داشت تا درگیر معاملاتی شود كه مغایر با سیاست خارجی آمریكا بود. شدیدترین درگیریها وقتی رخ داد كه اكسون تلاش كرد تا با كشورهایی تجارت كند كه آمریكا بر علیه آنها تحریمها اقتصادی اعمال كرده بود. بر اساس گفته سناتورها و دستیاران و اسنادی كه در كنگره ثبت شده، اكسون بطور فشرده ای بر دولت آمریكا لابی كرد تا تحریمها بر ایران را شل كند، كه طراحی شده بود تا برنامه تسلیحات هسته ای آن را متوقف كند. اكسون همچنین عضو گروه یو اس آ انگیچ () بود گروهی كه بر علیه تحریمها لابی كرد. ..
سناتورها همچنین درباره یك شركت به نام اینفینئوم تحقیق كردند. این شركت یك شركت تابعه اروپایی اكسون است كه مشتركا با رویال داچ شل عمل میكرد كه از سال 2003 تا 2005 افزودنیهای نفت به ارزش پنجاه و پنج میلیون دلار به ایران، سوریه و سودان فروختند كه همه آنها تحت تحریمهای آمریكا بودند. (در آن زمان فروشها توسط شركتهای تابعه خارجی مجاز بودند.) علیرغم اینكه تیلرسون آن موقع مسئول عملیاتهای خارج كشوری اكسون بود، وی به سناتورها گفت، ”من این واقعه را به یاد نمی آورم.“ .. اوباما به توافقنامه برای محدود كردن برنامه هسته‌ای ایران بعنوان یكی از بالاترین دستاوردهای دوره ریاست جمهوریش نگاه میكند - و دستیارانش اعتقاد دارند كه توافقنامه به احتمال بالایی از یك جنگ جلوگیری كرد. در كارزار انتخاباتی ترامپ به توافقنامه بعنوان ”احمقانه ترین معامله“ در تاریخ انتقاد كرد و دولتش احتمال خارج شدن از كل توافقنامه را مطرح كرد. در یك نشست آژانس بین المللی انرژی اتمی كه در تابستان در وین برگزار شد دستیاران تیلرسون بطور تهاجمی ایرانیان را در رابطه با تقلب كردن در مورد توافقنامه مورد سوال قرار دادند. یك دستیار ارشد تیلرسون گفت، ”ما آژانس را به جاهایی بردیم كه هرگز قبلا آنجا نبوده.“ در صحبتم با تیلرسون وی حكایت میكرد كه توافقنامه فقط یك بخش كوچكی از رابطه با ایران را نمایندگی میكرد ولی ارزش حفظ كردن را داشت. وی گفت، ”من فكر میكنم این توافقنامه در رابطه با نگه داشتن ایران در محدودیتها مفید بود – تا زمانی كه ما یك اعمال خیلی قوی داشته باشیم.“ ترامپ ظاهرا مخالف است. گزارش شد كه در ابتدای اكتبر دولت از تأیید تبعیت ایران از توافقنامه امتناع میكند. چنین حركتی بطور اتوماتیك توافقنامه را نمیكشد؛ بلكه آن را به كنگره واگذار خواهد كرد تا تصمیم بگیرد كه آیا تحریمها بر علیه ایران كه بعنوان بخشی از توافقنامه برداشته شدند، را دوباره اعمال كند. برخی مقامات سابق از دولت اوباما این را پیش بینی میكنند، حتی اگر كنگره بر علیه این كار تصمیم بگیرد، به كشورهای اروپایی با احتمال تحریمهای جدید هشدار داده خواهد شد و شروع به لغو سرمایه گذاریها در ایران میكنند. یك مقام به من گفت، ”مرگ با یك هزار برش. من همیشه فكر میكردم كه این محتملترین روش برای اینكه آنها توافقنامه هسته ای را بكشند، میباشد.“ امتناع آشكار ترامپ از تأیید مجدد توافقنامه بخش از یك استراتژی تهاجمی تر برای مقابله با ایران است. مقامات در دولت وی اعتقاد دارند كه بیچارگی اوباما در رسیدن به یك توافقنامه ایران را تشجیع كرد كه یك كارزار اقدامات خصمانه در سراسر منطقه را آغاز كرد كه نفوذش را در عراق، سوریه و لبنان گسترش داد. دستیار تیلرسون به من گفت، ”ما یك ایرانی به ارث بردیم كه آنقدر احساس هژمونیك میكند كه زمان بسیار طولانی میكرده. ما قصد داریم كه آن دستاوردها را به عقب برگردانیم.“ دولت همچنین امید دارد كه ایران را از توسعه موشكهای بالستیك باز بدارد، كه قادر خواهد بود اهدافی در سراسر منطقه را بزند. ولی چطور؟ در این لحظه به نظر می آید كه اشتهای كمی در كنگره یا در میان متحدینمان در اروپا وجود دارد تا تحریمهای جدید بر ایران اعمال كنند – كه به هر حال به نظر می آید به توافقنامه پایبند است. مقامات ترامپ اكراه داشتند كه استراتژی جدید را توضیح دهند ولی برخی حكایت كردند كه یك برنامه گسترده از اقدام مخفی ممكن است در كار باشد. دستیار تیلرسون گفت، ”این محرمانه است. من فقط میتوانم به شما بگویم كه ما یك رویكرد كاملا متفاوت با ایران اتخاذ میكنیم.“».
